Zo lang zo moe

“Het is alsof de dagen, als engelen in goud en blauw, onvatbaar boven de cirkelgang van de vernietiging staan.”

Motto van E.M. Remarque in Stefan Hertmans’ Oorlog en terpentijn (Amsterdam: De Bezige Bij 2014), boek met een hoog Sebald-gehalte. De foto’s, de herinnering, de melancholie, het cirkelen van de gedachten, de zinnen. Het was toch Hertmans die ergens schreef dat er in elke zin iets moet gebeuren? Dat lees je er ook aan.

“Dan verdwijnt hij op een of andere manier uit het zicht van mijn herinnering, en voel ik mij, overmand door de plots oplichtende helderheid van dit tafereel van zo lang geleden, zo moe dat  ik ter plekke in slaap zou kunnen vallen.”

Ib., p. 13.

In wie een hond begraven ligt

       Melencolia I van Dürer (1514)

  …

“Deze vervaarlijke dame, in wie een hond begraven ligt en wier rokplooien de stank van het hele land bedekken, houdt met klamme vingers de passer vast en kan de cirkel niet sluiten.”

Voor de gelegenheid een fameus opgekuiste versie van een zin van W.G.Sebald uit Vormen van rouw, een essay dat zijn première maakte in een tijdschrift van 1983 en later opgenomen werd in het posthume Campo Santo van 2003, in 2010 verschenen in Nederlandse vertaling bij De Bezige Bij. De originele zin staat in het Nederlands op p.121 – zie ook hier.

Weggegomd heb ik elke verwijzing naar Günter Grass: een citaat uit “Dagboek van een slak”, een verwijzing naar een personage uit datzelfde werk, en na lang wikken zelfs het hele verklarende deel na de puntkomma die zelf door een punt is vervangen.

De kwestie van Günter Grass is natuurlijk wel interessant. Ik wist niet dat hij in de jaren zestig campagne heeft gevoerd voor de sociaal-democraten, maar het verbaast me niet. Wat mij nu opvalt is hoezeer mijn en zijn links-progressieve sympathie voor de sociaaldemocatie toen, vandaag is opgegaan in de heersende, weldenkende tijdsgeest.

Maar deze tijdsgeest is ongehuwd, en preuts, en weet geen blijf met de onwelvoeglijke actualiteit.

Zinnencirkels

“Door de telkens hechter om elkaar heen cirkelende zinnen, de aanhalingen in de aanhaling, waardoor de zinnen als Russische popjes in elkaar passen, wordt vreemd genoeg elke verklaring juist uitgesteld, opgeschort, zodat de lezer door een zinderend soort mijmering over tijd en verlies wordt gedreven.“

Stefan Hertmans over Max Sebalds Austerlitz, hier in een boekenlijstje van enkele jaren terug voor De Groene Amsterdammer.

Kynische heuristiek

“Hoe verder ik geraakte hoe meer ik

voelde dat jij,

echt waar,

maar iets kan vinden op die manier

op dezelfde manier als,

zeg maar,

een hond die door een veld loopt.”

(eigen vertaling en fasering van)

 “The more I got on, the more I felt that, really, one can find something only in that way in the same way in which, say, a dog runs through a field.”

(Max Sebald in een interview in 2001 in The New Yorker)

 

Letterbrug

“Urenlang moest vaak aan een korte reeks woorden worden gewerkt, totdat het ritme tot in de laatste cadans klopte, de zwaartekracht overwonnen was en de auteur, zelf nu in zekere zin van zijn lichaam ontdaan, via de precaire constructie van zijn letterbrug de andere oever kon bereiken.”

(uit Sebald’s Campo Santo, hier geciteerd)

In the continuance of reading you

“What these things contained was another matter,

as I guessed at then and know better still today

in the continuance of reading and re-reading you.”

(Andrew Motion: Traffic. In memory of WG SEBALD.- In: The Guardian van 2 januari 2010)

Heimat

“Die Jahreszahlen und – zeiten wechselten, auf einen wallonischen Herbst folgte ein endloser weisser Winter in der Nähe von Berditschew, ein Frühjahr im Departement Haute-Saône, ein Sommer an der dalmatischen Küste oder in Rumaniën, immer jedenfalls war man, wie der Paul unter diese Fotografie geschrieben hat [een zwartwit foto van een magere man die met bloot bovenlijf aan een tafel zit, de onderarmen ontspannen op de tafel geleund, kijkend door een rond zonnebrilletje, naar rechts, in de verte], zirka 2000 km Luftlinie weit entfernt – aber von wo? und wurde Tag für Tag und Stunde um Stunde, mit jedem Pulsschlag, unbegreiflicher, eigenschaftsloser und abstrakter.”

(W.G.Sebald, Die Ausgewanderten, p.82-83)

Frachter von Überwältigenden Ausmaßen

“Und wenn sie im Winter, ohne daß man ihr Herannahen geahnt hätte, auf einmal auftauchten aus dem Nebel, lautlos sich vorbeibewegten und gleich darauf wieder verschwanden in der weißen Luft, so ist das für mich, sagte Aurach, jedesmal ein ganz und gar unfaßbares, aus irgendeinem Grund tief mich erschutterndes Schauspiel gewesen.”

(W.G.Sebald, Die Ausgewanderten, p.246)

“En als ze ’s winters, zonder dat je hun nadering vermoedde, plotseling uit de mist opdoken, geluidloos langsvoeren en meteen daarop weer in de witte lucht verdwenen, dan was dat voor mij, zei Aurach, elke keer weer een totaal onbegrijpelijk schouwspel, dat mij om de een of andere reden diep aangreep.”

(De emigrés (vertaling Ria Van Hengel), p.160)

“En als ze ’s winters, zonder dat men hun naderen vermoedde, plotseling opdoken uit de mist, geluidloos zich voorbijbewogen en meteen daarop weer verdwenen in de witte lucht, dan is dat voor mij, zei Aurach, elke keer weer een totaal onvatbaar, om de een of andere reden mij diep aangrijpend schouwspel geweest.”

(De emigranten (eigen vertaling))

Langezinnenlevitatie

“Describing the effect of ‘sentences which spread over one, two whole pages, resembling ceremonial or funeral processions in their elaborate difficulty’, it is suggested that ‘wenn er, mitsamt seiner Fracht, auf dem Kreisen seiner Prosa höher und höher getragen wird wie ein Segler auf dem warmen Strömungen der Lust, da ergreift selbst den heutigen Leser noch ein Gefühl der Levitation’.”

(Jo Catling in “Silent catastrophe“, W.G. Sebald citerend)